Kısaltılmış şekliyle AVM adını verdiğimiz alışveriş merkezi, Wikipedia’da “çeşitli ürünlerin satışı konusunda genelde bir firma bünyesinde, bazen de kooperatif olarak faaliyet gösteren büyük satış mağazası” olarak tanımlanmaktadır. Başlangıçta AVM’ler kendi içinde ürün bazında reyonlardan oluşmuşken, günümüzde farklı ürünlerin, özellikle markalı ürünlerin mağazalarının olduğu, fast food veya restoran şeklinde yemek yerlerinin bulunduğu, sinema ve tiyatro gibi eğlence birimlerinin yer aldığı, geniş otopark imkanlarının sunulduğu merkezler olarak tanımlanmaktadır.
AVM’ler bir alışveriş yeri olduğu kadar bir eğlence, hatta sosyalleşme merkezleri olarak da değerlendirilmektedir. İnşa edilmiş olan en büyük AVM Çin’de Dongguan bölgesinde, 2005 yılında inşa edilen New South China Mall’dır. Kiralanabilir alan büyüklüğü 660 bin metrekare olarak belirlenmiştir. Toplam inşaat alanı 900 bin metrekaredir. AVM’de 2 bin 350 mağaza yer almaktadır. Küçük bir şehirde bulunan mağaza kadar kapasitesi vardır.
Türkiye’de ise inşa edilmiş olan en büyük AVM’miz Cevahir AVM’dir. Aynı tarihte inşa edilmiş olup kiralanabilir 420 bin metrekarelik alanıyla dünyanın 8’inci AVM si olmaya hak kazanmıştır.
Amerika Kıtası’nda da en büyük alışveriş merkezi 1986’dan bu yana faaliyette olan ve inşa edildiğinde dünyanın en büyük alışveriş merkezi olarak Guinness Rekorlar Kitabı’na giren, Kanada Edmonton, Alberta’daki West Edmonton Mall’dır. 492 bin metrekare kiralanabilen alanı ile küçük bir şehir büyüklüğündedir. 800 mağazası, 2 otel ive 100’ün üstünde yemek mekanını vardır. Yılda ortalama 30,8 milyon kişi tarafından ziyaret edilmektedir.
Türkiye’de, AVM konusunda önde gelen ülkelerden biridir. Emlakkulisi web sitesi verilerine göre; 2000 yılında yalnızca 10 ilde toplam 36 adet AVM varken, bu sayı 2010 yılında 216’ya ve 2015’te 58 farklı ilde 413’e çıkmıştır. İstanbul’daki AVM adedimiz de 112’dir. Bu rakamın 30 adedi Anadolu Yakası’nda, 82 adedi Avrupa Yakası’ndadır. İnşaatı veya projesi devam eden 114 AVM’miz daha vardır.
Bu kadar çok olmasına rağmen, AVM’ler insanları çekmeyi ve alışverişe itmeyi başarmaktadırlar. Cumartesi, pazar günleri servislerle, hatta AVM içine açılan metro hatlarımızla tüketiciler AVM’lerden poşetler dolusu ürünü satın almakta ve çoğu ücretiz olan araç park yerlerinde bekleyen araçlarına doldurmaktadır. AVM’den çıkan ürün tüketiciler tarafından taşınmaktadır ve aynı miktar ürün de kimse görmeden AVM’lere getirilmekte, sanki yoktan var olurcasına raflara yerleştirilmektedir. Bunun dışında göremediğimiz bir hareket de mağazalarda raf ömrünü dolduran, sezonun sonuna gelen ürünlerin de üretici firma depolarına geri yollanmasıdır. Bütün bu elleçlemenin müşteriler görmeden, AVM koridorlarında tekerli arabalar, transpaletler, sepetler görünmeden yapılması gerekmektedir.
Geçmiş yıllarda şehir içi nakliye yapan kuruluşlarca, kargo şirketleri ile yapılan bu taşıma her mağazaya ayrı ayrı, küçük ölçekli paketler şeklinde yapılmakta ve yüksek maliyetlere yol açmaktaydı. Günün belli saatlerinde, genellikle AVM’ler açılmadan önce yapılması istenilen bu taşımalar, taşıyıcı şirketleri de limitlemekte ve zorluklara yol açmaktaydı. Oysa yüzlerce farklı depodan gelen bu ürünlerin tek merkezde toplanıp büyük araçlarla AVM’lere getirilmesi ve AVM’lerde oluşan ekiplerle mağazalara dağıtılması yapılması gereken tek hizmet şekliydi. Konsolidasyon dediğimiz bu organizasyon henüz kurulamamıştır. Bunun yerine birkaç şirket AVM’lerle anlaşma yapıp, farklı adreslerden gelen ürünlerin AVM’de oluşturulan bir lokasyona biriktirilip, kısa mesafe taşıma ile AVM içinde mağaza dağıtımlarını üstlenmiş ve sürecin hiç olmazsa yarısında optimizasyon sağlanmıştır. Bu sistem AVM’lerimizde hızla yayılmaktadır. Aynı ekip, iade ürünleri de AVM mağazalarından toplamakta ve geri dönüş lojistiğini gerçekleştirmektedir.
Bundan sonra yapılacak şey AVM’lere yakın noktalarda oluşturulacak aktarma merkezlerinin (Cross Docking Center) kurulması, bu merkezlere ürünlerin dağıtılması ve bu merkezlerde konsolide edilecek ürünlerin AVM’lere günlük olarak dağıtımı şeklinde olmalıdır. Bu sayede AVM ürün stokları azalacak, süreç hızlanacak ve maliyetler düşecektir.
AVM’ler artık yaşamımızın ayrılmaz bir parçasıdır. Yaşaması için lojistiğinin iyi planlanması, teknolojiye sahip, uzman kuruluşlar tarafından yerine getirilmesi gerekir.
