JLL Türkiye’nin 2017 yılını kapsayan “Ticari Gayrimenkul Pazarı Görünümü” raporuna göre Türkiye genelindeki 401 alışveriş merkezinde yaklaşık 12,2 milyon metrekare ticari kiralanabilir alan yer alıyor. İnşaat halinde olan 44 AVM’nin ise 2020’nin sonuna kadar tamamlanması bekleniyor.
Ticari gayrimenkulde özgün profesyonel hizmetler sunan JLL Türkiye’nin ‘Ticari Gayrimenkul Pazarı Görünümü’ raporuna göre perakende sektörü 2017’nin ilk yarısında benimsediği ‘Bekle-Gör’ yaklaşımından yılın ikinci yarısındaki canlanma ile vazgeçiyor. Rapora göre ticari gayrimenkul pazarındaki birincil kira rakamı 2017’de 70 Euro olarak hesaplandı. JLL’nin raporundaki değerlendirmeye göre 2018 AVM’lerde ‘Uzmanlaşma ve Yenilenme’, perakende sektörü için ise ‘Deneyimsel Alışveriş’ yılı olacak.
44 AVM geliyor
İstanbul’da şu anda 114 AVM’de yaklaşık 4,4 milyon metrekare ticari kiralanabilir alan bulunuyor. Mega şehirde şu anda inşaat halinde olan 22 AVM’nin ise 2020’nin sonuna kadar tamamlanması bekleniyor. Bu AVM’lerin tamamlanmasıyla İstanbul’daki toplam AVM sayısı 136’ya, ticari kiralanabilir alan ise 5,3 milyon metrekareye çıkmış olacak. Ankara’da ise 39 AVM’de toplam 1,6 milyon metrekare ticari kiralanabilir alan yer alıyor. Başkentte şu anda inşaat halinde olan AVM sayısı ise 8. Türkiye’deki toplam AVM sayısının 3 yıl içerisinde 445’e çıkacağı belirtiliyor.
2018’in ana teması ‘Yenilenme’
JLL’nin raporunda AVM ve perakende sektörleri için 2018 tahminleri de yer aldı. Yeni alışveriş merkezi projelerinin sayısında görülen kademeli düşüş nedeniyle mevcut alışveriş merkezlerinde yeniden kiralama ve eskiyen alışveriş merkezlerinde ise yenilenme süreçlerinin önümüzdeki yıllarda gündeme gelmesi bekleniyor. Alışveriş merkezi arzının yüksek olduğu İstanbul ve Ankara gibi şehirlerde görülen rekabet ve bölgeselleşme nedeniyle ‘Farklılaşma’nın önemi 2018’de de artmaya devam edecek. E-ticaret ve omni-channel eğiliminin alışveriş alışkanlıklarını değiştirmeye devam edeceği ve “deneyimsel mağazacılık” konseptinin öneminin giderek artacağı öngörülüyor. JLL profesyonellerine göre Home City Pendik ve Skyland HOM Design Center örneklerinde görülen özelleşmiş alışveriş merkezlerinin farklı sektörlerdeki örneklerinin görülmesi bekleniyor.
Ofis piyasası 2018 de ‘Kiracı Dostu’ olacak
İstanbul’da ‘Merkezi İş Alanı’ (MİA) olarak nitelendirilen Levent-Maslak hattında yer alan ofislerdeki boşluk oranı 2017’de yüzde 22,7 olarak hesaplandı. Bu rakam 2013’te yüzde 4,4 seviyesindeydi. Birincil kira seviyeleri ise 2013-2016 yılları arasında 45 Dolar olarak hesaplanırken, 2017’de 30 Dolar seviyesine geriledi. Çalışmaya göre geçtiğimiz yıl kurumsal şirketler kontrat tarihi bitmeden, kontrat yenileme eğilimine girdiler. Bu sonuçla kiracılar, TL’nin döviz karşısındaki değer kaybı nedeniyle mal sahiplerinden daha makul kira rakamları talep etme imkânı buldu. Özellikle yabancı kurumsal şirketlerin hazır ofisleri tercih ettiği görülürken, toplu taşıma ağlarına yakınlık, market ve kuru temizleme gibi sosyal olanakların yer aldığı ofis binaları tercih sebebi oldu. İşlem sayısı bakımından ise 2017’nin yıldızları Anadolu Yakası’nda Ataşehir ve Kozyatağı, Avrupa Yakası’nda ise Kağıthane, Levent-Maslak hattı oldu. Rapora göre 2018, ofis piyasası açısından ‘Kiracı Dostu’ bir görünüm sergileyecek.
Lojistikte yüzde 73’lük büyüme, turizmde canlı günlere dönüş sinyalleri
Lojistik kiralama işlemlerinde 2017’de 644 bin metrekare ile 2016’ya göre yüzde 73 oranında artış kaydedildi. Depo ihtiyaçları özellikle yılın ilk 4 ayında belirginleşirken, bu durum kiralama işlemi sayılarına pozitif olarak yansıdı. Orta ve alt gelir grubuna hitap eden perakendecilerin daha verimli ve daha düşük maliyetli stok takibi işleri için 20 bin metrekare ve üzeri büyüklükteki depolara yöneldiği görüldü. Özellikle E-ticaretin getirdiği aynı gün teslimat koşulları nedeniyle depoların fiziksel özelliklerinde değişime neden oldu. Bu durum sektörde kent içi dağıtım depolarına ve konsolidasyon merkezlerine ihtiyacı doğurdu.
JLL’nin raporuna göre 2016’da keskin düşüş kaydeden turizm sektörü eski canlı günlerine dönüş sinyalleri veriyor. Uluslararası ziyaretçi sayısı, bir yıl öncesine göre yüzde 28 oranında artarak 2017’de 32,4 milyona yükseldi. Otellerdeki doluluk yüzde 18 oranında artarak yüzde 60 seviyelerine gelirken, 2017 yılında Atatürk Havalimanı ve Sabiha Gökçen Havalimanı üzerinden İstanbul’a gelen toplam yolcu sayısı 2016 yılının aynı dönemine göre yüzde 6 artarak yaklaşık 95 milyona yükseldi.
